Phan Thành Khương
Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông tả
cảnh
ngài
chết trong tư thế sư tử tọa
Trần Nhân Tông (1258 – 1308) là một vị anh hùng dân
tộc, người
đã cùng vua cha (Trần Thánh Tông) hai
lần đánh tan đội quân xâm lược sừng
sỏ Nguyên Mông. Trần Nhân Tông cũng
là một vị chân tu,
một Thiền sư, người đã sáng lập
ra thiền phái Trúc Lâm.
Vì thế, Trần Nhân Tông được
người đời
xưng tụng là Phật Hoàng
(Vua Phật). Và, Trần Nhân Tông lại
cũng là một nhà thơ,
một thi sĩ, có một
hồn thơ trong sáng, thanh
cao. Hồn thơ đó luôn hướng về Chân, Thiện, Mĩ, luôn
hướng đến
sự hoàn thiện và tự hoàn thiện.
Nhân dịp đầu xuân Nhâm Thìn và
đầu năm mới 2012, chúng ta hãy cùng
đọc lại, cùng thưởng thức đôi vần thơ xuân của vị Hoàng đế - Thiền sư – Thi sĩ
này.
“Chim có tổ, người
có tông” (Tục ngữ). Đầu xuân,
nhà thơ Trần Nhân Tông đã đến
viếng Chiêu Lăng, lăng mộ của Trần Thái Tông (1218 – 1277), vị vua đầu tiên của triều đại nhà Trần và là ông
nội của nhà thơ. Bằng
một bài thơ 5 chữ 4 dòng (ngũ ngôn tuyệt cú) hết sức
vắn gọn, nhà
thơ đã khắc họa khung cảnh uy nghi, rực
rỡ của khu lăng mộ
và hoài niệm
của người cựu chiến binh đã từng tham gia đánh
đuổi giặc Nguyên Mông lần
thứ nhất (1257).
Bài thơ đã cho chúng
ta thấy được ý thức
về nguồn cội và sự
gắn bó với cội nguồn, với cha ông, của hoàng đế - thiền sư – thi sĩ Trần
Nhân Tông, Sự uy nghi,
rực rỡ của khu lăng
mộ cũng cho phép chúng
ta hình dung được sự uy nghi, rực
rỡ của triều đại nhà Trần. Câu chuyện của người lính già tóc bạc
cũng chính là hào khí
Đông A (hào khí nhà
Trần), hào khí Đại Việt.
Nguyên
tác:
Phiên
âm:
Xuân nhật yết Chiêu Lăng
Tì hổ
thiên môn túc,
Y quan thất phẩm thông;
Bạch đầu quân sĩ tại,
Vãng vãng thuyết
Nguyên Phong (1).
Dịch
thơ:
Ngày xuân, viếng Chiêu Lăng
Gấu cọp nghìn cửa đứng,
Áo mão
bảy màu chen;
Người lính già tóc
bạc
Chuyện Nguyên Phong mãi khen.
(Phan Thành Khương
dịch)
Tiếp theo
là một bài thơ 5 chữ 4 dòng (ngũ ngôn tuyệt
cú) khác, bài “Trên hồ Động
Thiên” (2).
Nguyên
tác:
Phiên âm:
Động
Thiên hồ thượng
Động Thiên hồ thượng cảnh,
Hoa thảo giảm xuân dung;
Thượng Đế liên sầu tịch,
Thái thanh thì nhất chung.
Dịch thơ:
Trên hồ
Động Thiên
Cảnh trên hồ Động Thiên,
Hoa cỏ kém xuân tươi;
Thượng Đế thương vắng vẻ,
Giữa trời tiếng chuông rơi.
(Phan Thành Khương dịch)
Đây là một bài thơ lạ.
Hoa cỏ kém vẻ
xuân, kém vẻ xanh tươi
có thể vì mùa xuân
tuy đã về nhưng cái giá rét
vẫn còn nấn ná, chưa
chịu ra đi. Nhưng từ đó, từ sự kém tươi tắn của hoa cỏ mà
bảo “Thượng Đế thương vắng vẻ, Giữa trời tiếng chuông rơi” thì thật lạ, thật độc đáo! Vâng, tiếng chuông vang ngân, ấm
cúng có thể
xua tan cái tịch mịch, u buồn. Nhưng đấy là
một tiếng chuông chùa, tiếng
chuông của một thiền sư, một thiền sinh chứ nào phải
của Thượng
Đế? Bài thơ
đã biểu hiện một sự giao hòa,
sự liên thông kì diệu
giữa ba thực thể Trời - Đất - Người.
Và, để
kết thúc, chúng ta đọc
thêm một bài thơ nữa,
bài “Xuân muộn”(“Xuân vãn”).
Nguyên tác:
Phiên âm:
Xuân vãn
Niên thiếu hà tằng liễu
sắc không,
Nhất xuân tâm tại bách
hoa trung;
Như kim
kham (khám) phá đông hoàng
diện,
Thiền bản bồ đoàn khán trụy hồng.
Dịch thơ:
Xuân muộn
Tuổi trẻ chưa tường không với sắc,
Lòng xuân mãi vướng với trăm hoa;
Nay
đà hiểu hết được lẽ thật,
Bình thản ngồi trông bóng xuân qua.
(Phan Thành Khương dịch)
Đây là một bài thơ 7 chữ 4 dòng (thất ngôn tuyệt cú).
Bài thơ đã đúc kết một quá trình nhận
thức – hành động của nhà thơ nói
riêng, của một con người nói chung.
Tuổi trẻ chưa hiểu được “sắc”,
“không”, chưa hiểu được
qui luật khắc nghiệt của cuộc sống nên cứ mải
mê theo đuổi
những ảo ảnh; bây giờ, khi đã nắm bắt được
qui luật, khi đã hiểu thấu được lẽ đời, nhà thơ bình
thản, an nhiên trước mọi đổi thay, còn mất. Phật giáo thường nói đến từ “vô thường”.
Đó là một từ ghép Hán Việt,
Vô = không, thường = luôn luôn, mãi mãi.
Vận động là qui luật của tự nhiên, của xã hội,
của cuộc sống, của tất cả. Bởi thế, “vô thường” là một hệ
quả tất yếu . Ta muốn “mãi mãi”, “muôn
năm”, “vạn tuế”, “bất diệt” … nhưng như thế là ta
vẫn còn ấu trĩ, trẻ con.
Thơ xuân của Trần Nhân Tông là tấm
lòng xuân, tâm hồn xuân
của một vị Hoàng đế anh minh, yêu Nước thương Dân sâu sắc, của một vị Thiền sư hiểu rõ lẽ Đời
lẽ Đạo, của một Thi sĩ tài
hoa, tinh tế. Thơ xuân Trần
Nhân Tông, vì thế, có
khả năng thanh lọc, nâng đỡ tâm hồn người
đọc chúng ta. Trần Nhân Tông là
một vị Hoàng đế, một Con Người thật sự vĩ đại.
Phan Thành Khương
Ninh Thuận,
30-11-2011
Chú thích:
(1) Nguyên Phong
= niên hiệu vua Trần Thái Tông từ
năm 1251 đến
năm 1258.
(2) hồ Động Thiên = chưa rõ hồ
này ở địa phương nào.
Tháp mộ Phật hoàng Trần Nhân Tông ẩn hiện
trong rừng già
NGUỒN : http://saigonocean.com/gocchung/html/gc-2012-1.htm
No comments:
Post a Comment