Nằm giữa vùng đầm
lầy ở Nga, cách không xa thành phố St Peterburg, có một cánh cổng vuông
bằng kim loại. Phía sau những song sắt han gỉ là hàng loạt các cột phát
sóng radio, những tòa nhà bỏ hoang và những đường dây điện được bao
quanh bằng bức tường đá hộc.
Địa điểm bí mật này là tâm điểm của điều bí ẩn gợi nhắc về thời đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh. Nơi đây được cho là trụ sở của đài phát thanh có tên "MDZhB", một đài không ai thừa nhận là người vận hành.
Hai mươi tư giờ mỗi ngày, bảy ngày trong tuần, trong suốt ba thập niên rưỡi qua, nơi này luôn phát đi một làn sóng đơn điệu, buồn tẻ. Cứ vài giây nó lại thêm vào một âm thanh thứ hai, như chiếc tàu ma hụ hồi còi trong sương mù. Sau đó những tiếng vo vo vẫn tiếp tục.
Một hoặc hai lần mỗi tuần, sẽ có một giọng đàn ông hoặc phụ nữ đọc vài từ tiếng Nga, như từ "dinghy" hay "chuyên gia nông học". Chỉ có vậy.
Bất cứ ai, bất cứ đâu trên thế giới cũng có thể nghe thấy, chỉ bằng cách đơn giản là chỉnh sóng đến dải tần số 4625 kHz.
Điều này quá bí ẩn, cứ như thế đài phát sóng được thiết kế bởi các tay theo đuổi thuyết âm mưu.
Hiện nay, đài có số lượng theo dõi trên mạng đến hàng chục ngàn, những người biết nó trìu mến dưới tên gọi "Đài Buzzer" (còi tàu). Nó kết hợp hai đài phát sóng bí ẩn tương tự nhau, đài "Pip" và "Squeaky Wheel" (Bánh xe Nhào lộn).
Những người hâm mộ thừa nhận rằng họ hoàn toàn không biết bản thân đang nghe cái gì.
Ai cũng có thể nghe được đài Buzzer, chỉ cần dò tới tần số radio 4625 kHz là được
Trên thực tế thì không ai biết gì cả. "Hoàn toàn không có thông tin gì về làn sóng đó," David Stupples, một chuyên gia về tình báo tín hiệu ở Đại học City University, London nói.
Vậy điều gì đang diễn ra?
Tần số trên được cho là thuộc về quân đội Nga, mặc dù họ không bao giờ thực sự thừa nhận.Đài bắt đầu phát sóng vào thời điểm Chiến tranh Lạnh kết thúc, khi phe cộng sản suy yếu. Ngày nay, nó phát sóng từ hai địa điểm, tại St. Peterburg và một địa điểm gần Moscow.
Điều kỳ lạ là sau sự sụp đổ của Liên Xô, thay vì đóng cửa thì hoạt động của đài này lại tăng rõ rệt.
Có không ít giả thuyết giải thích đài Buzzer hoạt động vì mục đích gì - từ việc để giữ liên lạc với tàu ngầm cho đến việc liên hệ với người ngoài hành tinh.
Có một giả thuyết cho rằng đài này hoạt động như tín hiệu "Bàn tay Chết" (Dead Hand): trong trường hợp Nga bị tấn công hạt nhân, âm thanh vo vo sẽ kết thúc và hành động trả đũa sẽ được tự động kích hoạt. Không thắc mắc gì hết, những gì sẽ xảy ra sau đó là việc xóa sổ mọi thứ ở cả hai phe bằng hạt nhân.
Nói vậy thôi chứ mọi thứ không phải là quá kỳ quặc. Hệ thống này ban đầu là hệ thống tiên phong dưới thời Xô Viết, sử dụng hệ thống máy tính quét qua các làn sóng trong không khí để tìm những tín hiệu sự sống hoặc các rò rỉ phóng xạ hạt nhân.
Điều đáng báo động là rất nhiều chuyên gia tin rằng đài này vẫn đang tiếp tục được sử dụng.
Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi đầu năm nay nói rằng "không ai có thể sống sót" khỏi một cuộc chiến hạt nhân giữa Nga và Hoa Kỳ.
Liệu đài Buzzer có tránh khỏi điều này?
Hiệu triệu gián điệp toàn cầu
Khi điều đó xảy ra, sẽ có các manh mối trong chính bản thân tín hiệu.Giống như mọi đài phát thanh quốc tế, Buzzer hoạt động ở tần số khá thấp được gọi là "sóng ngắn". Điều này có nghĩa là nếu so sánh với các đài phát thanh địa phương, điện thoại di động và tín hiệu TV thì đài Buzzer có ít sóng đi qua một điểm trong mỗi giây hơn. Điều đó cũng có nghĩa là chúng được truyền đi xa hơn.
Trong khi bạn khó có thể bắt được một kênh radio địa phương nếu bạn không có mặt tại chỗ, chẳng hạn như nghe kênh BBC London, thì những trạm phát sóng ngắn như BBC Thế giới Vụ lại được phát tới những khán giả ở những nơi xa xôi như Senegal hay Singapore. Cả hai kênh đều phát sóng từ cùng một tòa nhà.
Nếu như hệ thống 'bàn tay chết' không phát hiện ra những tín hiệu phát ra từ cấp quân sự được định sẵn, nó sẽ tự động kích hoạt hành động trả đũa
Sóng vô tuyến điện được truyền đi là nhờ vào "sóng trời". Các tín hiệu radio ở tần số cao chỉ có thể di chuyển theo một đường thẳng, và rốt cuộc sóng sẽ mất khi gặp phải vật cản hoặc sau khi di chuyển được một khoảng cách nhất định.
Nhưng tần số sóng ngắn có một 'mánh' riêng để tránh được trở ngại đó - chúng đẩy các hạt điện tích lên tầng khí quyển cao hơn, và điều đó khiến sóng di chuyển theo đường zig-zag qua lại giữa mặt đất và bầu trời, di chuyển xa hơn đến hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn dặm.
Điều này đưa chúng ta quay trở lại với giả thuyết Bàn tay Chết. Như ta biết, sóng ngắn hiện được sử dụng rất rộng rãi. Ngày nay, sóng ngắn được dùng trên tàu, máy bay và trong quân đội để truyền tin giữa các lục địa, đại dương và dãy núi.
Nhưng cũng có một trở ngại.
Tầng khí quyển nơi tiếp nhận các hạt điện tích không phải là một tấm gương phẳng mà là một lớp sóng, cứ gợn nhấp nhô, dập dềnh như bề mặt đại dương. Vào ban ngày, tầng sóng này dâng cao dần lên phía không trung, còn vào ban đêm, nó hạ dần xuống phía mặt đất.
Nếu bạn muốn đảm bảo chắc chắn là kênh radio của mình đến được với các thính giả ở bên kia địa cầu - và nếu bạn sử dụng đài để đưa ra dấu hiệu cho một cuộc chiến hạt nhân - thì tần số phát sóng cần phải được thay đổi phù hợp, tương ứng với từng thời điểm trong ngày để duy trì được phạm vi phủ sóng liên tục. Đây là cách mà BBC Thế giới Vụ luôn áp dụng. Nhưng Đài Buzzer thì không.
Một ý kiến khác cho rằng đài phát thanh này tồn tại để "phát ra" xem tầng các hạt điện tích có thể di chuyển được bao xa. "Để có kết quả tốt từ các hệ thống radar mà người Nga dùng để phát hiện tên lửa, bạn cần biết điều này," Stupples nói. Tín hiệu càng tốn nhiều thời gian để đi lên trời và đi xuống thì tần số sóng nó càng phải cao.
Nhưng mà vẫn không đúng. Để phân tích độ cao của tầng các hạt điện tích thì tín hiệu sẽ thường có một âm thanh nhất định, như tiếng còi xe hơi chẳng hạn. "Chúng nghe không có gì là giống đài Buzzer cả," Stupples nói.
Đáng ngạc nhiên thay, có một đài phát sóng khác có một vài điểm tương đồng nổi bật.
Đài "Lincolnshire Poacher" (Những tay săn trộm ở Lincolnshire) hoạt động từ giữa thập niên 1970 cho đến năm 2008.
Cũng như đài Buzzer, người ta có thể nghe nó từ bên kia địa cầu. Cũng như Buzzer, nó phát sóng từ một địa điểm bí mật, được cho là ở đâu đó tại Cyprus. Và cũng như đài Buzzer, quá trình truyền sống của nó chỉ thuần túy là kỳ quặc.
Và đầu mỗi giờ, đài này sẽ chơi một hoặc hai dòng ca khúc của một bài dân ca Anh, bài Lincohnshire Poacher.
"Ồ đây niềm vui của tôi dưới đêm tỏa rạng
Vào mùa trong năm
Khi tôi học việc ở Lincolnshire nổi tiếng
Tôi đã phục vụ ông chủ gần bảy năm ròng"
Sau khi lặp lại đoạn ca khúc này 12 lần, nó bắt đầu đọc các thông điệp bằng một giọng mũi của nữ, đọc các dãy năm chữ số "1-2-0-3-6" bằng một giọng Anh trau chuốt, kiểu cách.
Liệu sự trùng hợp này có giúp 'giải mã' được sự bí hiểm của đài Buzzer? Mời các bạn xem trong bài Cuộc bố ráp trụ sở Arcos của Liên Xô tại London.
Cuộc bố ráp trụ sở Arcos của Liên Xô tại London
Sau vụ Arcos bị bố ráp tại London, người Nga nhận ra rằng họ cần có cách liên lạc có độ an toàn cao hơn với các điệp viên hoạt động ở nước ngoài
Cộng đồng Hợp tác
Toàn Nga (Arcos) là một tổ chức thương mại quan trọng, chịu trách nhiệm
quản lý giao dịch giữa Anh Quốc và Liên bang Xô Viết thời đầu. Hay ít
nhất, đó là điều họ nói họ đã làm.
Vào tháng 5/1927, vài năm sau
khi một điệp viên của Anh tóm được một nhân viên lẻn vào văn phòng tin
tức cộng sản ở London, cảnh sát ập vào tòa nhà của Arcos. Tầng hầm gắn
đầy các thiết bị chống xâm nhập và họ khám phá ra một căn phòng bí mật
không có tay nắm cửa, bên trong các công nhân đang vội vã đốt nhiều tài
liệu. "Đó là sự nhầm lẫn của mệnh lệnh đầu tiên trong việc thực hiện cuộc bố ráp," Anthony Glees, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu An ninh và Tình báo tại Đại học Buckingham cho biết.
Để biện minh cho lý do tiến hành cuộc bố ráp đó, thủ tướng Anh thậm chí đã phải đọc to nội dung một số điện tín đã được giải mã trước Hạ Viện.
Kết quả là người Nga đã phải sáng chế lại toàn bộ cách mã hóa tin nhắn. Gần như chỉ qua đêm, họ chuyển thành "mật mã dùng một lần". Theo hệ thống này, một mã khóa mặc định được người gửi tin nhắn tạo ra và chỉ chia sẻ cho người nhận tin. Chừng nào mà mã khóa này thực sự là ngẫu nhiên đến mức hoàn hảo, thì mật mã không thể bị phá. Giờ chẳng còn lo lắng ai có thể nghe tin nhắn của họ nữa.
Vậy là đến thời của các "trạm số"- là các kênh phát thanh chỉ phát đi các tin nhắn đã được mã hóa cho các điệp viên hoạt động ở khắp nơi trên thế giới. Người Anh cũng nhanh chóng dùng cách này: Nếu bạn không thể đánh bại họ, hãy gia nhập cùng họ, như cách người Anh nói.
Để tạo ra một mã số hoàn toàn ngẫu nhiên là việc tương đối khó khăn. Lý do là bởi một hệ thống chịu trách nhiệm là việc đó về bản chất lại hoàn toàn có thể đoán được - đó chính xác là điều người ta muốn tránh. Thế là các nhân viên ở London nghĩ ra một giải pháp rất thông minh.
Họ treo một micro bên ngoài một cửa sổ trên đường Oxford Street và ghi âm các âm thanh giao thông.
"Có thể có một chiếc xe bus bấm còi cùng lúc khi một cảnh sát la lớn. m thanh này là độc đáo duy nhất, nó sẽ không xảy ra lại lần nữa," Stupples nói. Sau đó họ chuyển âm thanh này thành một mã ngẫu nhiên.
Tất nhiên, điều này không thể ngăn cản người ta cố tìm cách phá khóa. Trong Thế Chiến thứ Hai, người Anh nhận ra trong thực tế họ có thể giải mã được các tin nhắn này, nhưng họ cần phải chạm tay được vào cái mật mã dùng một lần dùng để mã hóa chúng.
"Chúng tôi nhận ra rằng người Nga sử dụng các tờ giấy hết hạn của các mật mã một lần làm giấy vệ sinh ở trong các bệnh viện quân y của Nga ở Đông Đức," Glees nói. Khỏi phải nói, các sĩ quan tình báo Anh sớm lập tức lùng sục tìm kiếm các nội dung trong nhà vệ sinh của phe Xô Viết.
Chuẩn bị phát động chiến tranh?
Cách truyền thông tin mới quá hiệu quả. Chẳng bao lâu, số lượng các đài phát sóng số xuất hiện khắp nơi trên thế giới. Có những cái tên hoa mỹ được đặt cho các kênh, như "Nancy Adam Susan", "Russian Counting Man" (Người Nga đếm người) và "Cherry Ripe" (Anh đào chín) - đài phát thanh chị em của đài Lincolnshire Poacher, cũng phát các đoạn nhạc dân ca Anh.Ít nhất về mặt tên gọi, Đài Buzzer hợp ngay với nhóm này.
Trong bài Bí ẩn đài phát thanh ma hoạt động từ thời Liên Xô, chúng ta đã biết đài Buzzer phát sóng đều đặn mỗi ngày từ một nơi nào đó gần St Petersburg của Nga từ suốt 35 năm qua với nội dung hầu như chỉ là một làn sóng đơn điệu, buồn tẻ.
Cách truyền thông tin mới cũng phù hợp với hàng loạt vụ bắt giữ tại Hoa Kỳ vào năm 2010. Cục điều tra Liên bang FBI nói họ đã phá tan một mạng lưới gián điệp Nga "ẩn mình kín và lâu dài", được cho là đã nhận chỉ thị qua các tin nhắn mã hóa bằng sóng ngắn radio, đặc biệt là trên tần số 7887 kHz.
Các thông điệp sử dụng mật mã dùng một lần đạt độ an toàn cao, không thể bị bẻ khóa
Giờ đây Bắc Triều Tiên cũng đã tham gia hoạt động này. Vào ngày 14/4/2017, đài phát thanh Bình Nhưỡng bắt đầu phát đi: "Tôi đang đưa ra các tổng kết công việc về các bài học công nghệ thông tin tại đại học sư phạm vùng sâu vùng xa dành cho điệp viên viễn chinh Số 27." Thông điệp quân sự không được che giấu kín đáo này theo sau đó là hàng loạt các con số trang giấy - Số 69 trang 823, trang 957 - nghe rất giống như một mật mã.
Thật đáng ngạc nhiên rằng các đài phát sóng số vẫn còn được sử dụng - nhưng chúng có một ưu thế đáng kể. Tuy người ta có thể đoán được ai là người đang phát sóng nhưng bất cứ ai cũng có thể nghe được thông điệp, vì vậy bạn không thể biết thông điệp đang được gửi cho ai. Điện thoại di động và internet có thể nhanh hơn, nhưng nếu mở một tin nhắn hay email gửi đi từ một tổ chức tình báo đã được tên là bạn đã có thể bị lộ tẩy ngay.
Có một giả thuyết nghe thuyết phục: Đài phát thanh Buzzer được giấu ở một nơi thanh thiên bạch nhật, chỉ huy một mạng lưới gián điệp Nga bất hợp pháp khắp nơi trên thế giới. Chỉ có một vấn đề. Đài Buzzer không bao giờ phát đi một thông điệp số nào.
Điều này không hẳn đã là vấn đề, vì mật mã dùng một lần có thể dùng để diễn dịch bất cứ gì - từ các từ ngữ mã hóa cho đến các đoạn diễn văn bị cắt xén. "Nếu cuộc gọi điện thoại này được mã hóa, bạn sẽ nghe thấy "…enejekdhejenw…", nhưng thông điệp này sẽ xuất hiện ở đầu dây bên kia với nội dung hoàn toàn bình thường," Stupples nói. Nhưng điều này có thể để lại những manh mối trong tín hiệu.
Để gửi thông tin qua làn sóng phát thanh, cần thiết nhất là bạn phải điều chỉnh tần số và khoảng cách của các đợt sóng truyền tin. Ví dụ, hai làn sóng thấp trong một lần có nghĩa là x, hoặc ba làn sóng gần nhau có nghĩa là y. Khi một tín hiệu mang thông tin, thay vì gọn gàng, thậm chí ngay cả các con sóng bị ngắt quãng đều đều như những gợn sóng trên đại dương, thì bạn sẽ nhận được sóng như một cái bóng mờ nhòe của một dải điện tâm đồ.
Đài Buzzer thì không phải vậy. Thay vào đó, rất nhiều người tin rằng đài phát sóng là một hỗn hợp của hai thứ. Những tiếng vo vo liên tiếp chỉ là cách để khẳng định rằng "làn sóng này là của tôi, làn sóng này là của tôi…" qua đó không cho người khác sử dụng làn sóng đó.
Người ta cho rằng nó chỉ trở thành trạm phát sóng số vào thời điểm khủng hoảng, ví dụ như khi Nga bị xâm lược. Sau đó nó có thể có tác dụng hướng dẫn mạng lưới điệp viên toàn thế giới và quân lực của họ đang chờ đợi ở các vùng xa xôi. Xét cho cùng thì đó là một quốc gia có kích cỡ lớn gấp 70 lần Anh Quốc.
Có vẻ như họ đã tập luyện. "Vào năm 2013, họ phát đi một thông điệp đặc biệt. 'LỆNH 135 ĐƯỢC BAN HÀNH' - đó được cho là một tin nhắn thử nghiệm yêu cầu sẵn sàng chiến đấu," Māris Goldmanis, một người đam mê đài phát thanh đã nghe đài này từ nhà của ông tại một quốc gia vùng Baltic, nói.
Bí ẩn của đài phát thanh Nga có thể đã được giải mã. Nhưng nếu những người hâm mộ của đài này lý giải đúng, thì hãy cùng hy vọng là những tiếng vo vo sẽ không bao giờ ngừng lại.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.
