Tác giả : TỬ YẾNG.
Ông ba Hượt là người kinh duyệt, tự lúc nhỏ là học trò trường Bổn quốc, tên tiếng Tây của trường là Collège Chasseloup-Laubat, sau này đậu Thành Chung rồi qua Pháp mà tu nghiệp tiếp, đậu đặng được một bằng Tấn sĩ và một bằng Bác vật nên thành thử... ai ai cũng nể cái sức học “quá trời” của ông...!
Tục danh được kêu là ông Tấn sĩ Hượt hay ông Bác vật Hượt...!
Ông về nước, làm việc tại các Sở, Ty, mọi người kính nể dữ lắm...! Sau nầy làm Quan lên chức Đốc Phủ Sứ, nên Quan chức cả Tây lẫn Ta cũng xưng gọi ông là ông Quan Lớn Hượt hay ông Đốc Phủ Hượt...!
Ông là người học tiếng Tây tự lúc nhỏ, nhưng ngó ông ra cái dáng An Nam lắm, ông làm quan, có Bội Tinh, Kim Khánh cũng nhiều, lúc nào cũng áo dài màu lam, khăn đóng, coi rất nghiêm trang, đã vậy ông còn để tóc dài bới cao, chừa râu ngạnh cá trê, có dáng của một vị Quan chức Lớn thời cựu trào vậy, oai phong lẫm liệt, đờn bà ngó mà mê con mắt, mát cái bụng dạ lắm...!
Quan lớn Hượt ít khoa trương, ưa thích đi bộ, bữa sớm mơi ông bộ hành đến chợ, ai thấy ông đều đứng nghiêm và cúi đầu khoanh tay chào...!
-Thưa Quan Lớn bộ hành...! hay “Quan lớn đi hứng mát...!
Kẻ đội nón trên đầu, thời giở ra, người đang cầm dù che nắng, thời hạ cáng xếp lại, coi thấy bà con kính nể ông lắm...!
Điểm tâm xong, ông lớn đi ra nhà lòng chợ, cập mé kinh chổ thiên hạ bưng đồ lên bán, ông đứng ngó xíu, có ông phu vác cần xé khóm, ông hô lớn:
- Thầy hai ở đâu lên vậy...? Coi bộ khóm trúng dữ đa...!
Bất giác phu vác ngó qua, gật đầu nhẹ:
- Dạ thưa... Thầy hỏi tôi...? Chèn ơi..., nghe Thầy kêu tôi là Thầy, tui ngại quá xá...!
-Ngại chi...? Trọng kẻ đối diện tức là biểu lộ cái khiêm cung lịch thiệp chớ...! Thầy miệt nào quá bộ lên đây...?
Anh phu đi hết tấm cầu ván bắt dưới ghe lên bờ, để cần xé xuống rồi thong thả đáp:
-Bẩm..., tôi dưới miệt Tân An lên đây...!
- Chèn ơi, vậy đa..., ờm hay quá, khóm coi bộ bự dữ ha, ở đây Thầy bán sao vậy...?
- Bẩm, chuyến này có khóm coi cũng ngon lắm, Thầy đem về ăn sống, chấm muối ớt cay là ngon, trong kia còn có mấy cần xé, nếu Thầy muốn chưng quả tử cũng đặng...!
Nói chưa dứt câu, anh phu chạy cái ào xuống ghe lấy lên vài trái xanh xanh, hô tiếp:
-À, ở đây tui có cặp dứa, lúc nảy đi ngang bụi dứa gai dưới mé sông, thấy ngon quá nên sẵn chặt luôn, Thầy xài không...? Tui biếu Thầy đem về làm thuốc...!
- Dạ..., mua chớ xin gì, Thầy tính toán đủ số đi, Qua gởi lại...
Anh phu nghe Ông Lớn “Dạ” xong hỏi tiếp:
- Bẩm, coi ông ra dáng người sang phú quới, mà nghe “Dạ”, làm sao tui không dám lãnh tiếng đó quá...!
Quan lớn lấy điếu thuốc ra vấn hút được nửa hơn rồi đáp:
- Người ta nói: “Quân tử tuy bần, lễ nghi thường tại. Âu kẻ lớn nhỏ cũng phải lễ nghi, cái mực thước đó điều hòa cho xã hội này tồn tại vậy, trên kính dưới huề, tui xưng Thầy, xưng Dạ với Thầy, cũng vì tôi tôn trọng Thầy...! Bởi bởi lý của người xưa coi việc lễ nghĩa đều chế nhơn tâm, đừng ỷ thị mình, mà coi khinh rẻ người ta. Qua “dạ” với Thầy, chánh là qua tôn trọng Thầy cũng như tôn trọng chánh bổn thân của qua vậy...! Thầy có để ý, ở cõi Nam Kỳ này, người ta hay dạ, tự lớn chí nhỏ, coi chữ “dạ” như đầu câu, đó đâu phải là mình sợ ai, mình yếu hèn van lạy, mà chữ “dạ” thể hiện cho cái lễ giao tiếp, cái kính ngữ, ăn nói giữ ngôn hành, giữ chữ “dạ” thời coi như mình đương giữ cái tánh hạnh của mình vậy đó...!
- Bẩm, Thầy dạy quá đúng...! Mạn phép cho tui xin hỏi, coi bộ dáng Thầy hình dong tươi đẹp, lịch sự vầy, chắc không phải người thường...?
- Qua là Quan Chủ Quận thôi...!
- Bẩm Quan Lớn, tui “Hữu Nhãn Vô Mục”, kính xin Quan Lớn lượng thứ...!
- Ậy, đừng tam tư, cứ nói chuyện bình thường, người có lễ nghĩa thời đâu sợ chi phải không Thầy...?
Quan Lớn nói chuyện với ông Phu vác rất vui, rồi có mua thêm khóm, đoạn rồi ông phu biếu thêm cặp dứa về làm thuốc nữa...!
Xong chuyện ông Quan Lớn kiếu ông Phu vác đi thẳng về Quận...
Bởi vậy, ở đời này ta mới thấy, việc chi chi không bằng người biết điều lễ ngãi, coi trọng sự giao tiếp, coi trọng con người, dầu sang hay hèn phải dùng lễ mà đối xử, tiếc chi một chữ “Dạ” ấy mà...!
(Nguồn: Truyện Tiếng Nam Kỳ).
***Đinh Trực:
*Thời tôi đi học, từ ngoài cổng nhìn vào đã thấy câu chữ thật lớn..., vào trong lớp nào, trên đầu bảng đen cũng đều có câu: “TIÊN HỌC LỄ-HẬU HỌC VĂN...!“.
Giờ ngẫm nghĩ lại thấy thấm thía làm sao...!
*Truyện viết lối văn phong ngôn lệ ngày xưa, giống nhà văn Hồ Biểu Chánh, Sơn Nam, thật là tuyệt vời...! "thấm thuần chữ Lễ”, thật là đắc cặp lỗ nhĩ quá trời...!"
*Cảm ơn tác giả...!
(Đinh Trực sưu tầm).
No comments:
Post a Comment